Ayurveda: jouw hulp om je dagelijkse goede voornemens te verwezenlijken. Ayurveda?! Ja, want januari is tenslotte de maand van de goede voornemens. Die kennen we allemaal wel. Maar om ze vol te houden… ik geloof persoonlijk niet in goede voornemens aan het begin van het jaar. Goede voornemens heb ik iedere dag: wat kan ik vandaag doen om een goede dag te hebben? Sporten? Met een vriendin bellen? Gezonde keuzes maken voor het avondeten? Per dag wisselt het ook. Soms kan wat gas terugnemen een goed voornemen zijn. Luisteren naar mijn lichaam en leven op een manier die mijn lijf ondersteunt in plaats van tegenwerkt.
Eén van de plekken waar ik veel inspiratie opdoe voor ‘dagelijkse goede voornemens’ is de opleiding tot Ayurvedisch Wellness Coach. Wekelijks komen we met bijna 300 vrouwen van over de hele wereld bij elkaar. Het is een opleiding waarbij je alles eerst op jezelf toepast. Hoe is het voor mij? Wat doet dit met me? Hoe zorg ik goed voor mezelf (ja, zodat ik daarná ook goed voor anderen kan zorgen)?
Ayurveda?!
Veel mensen hebben wel eens van Ayurveda gehoord. Ze weten bijvoorbeeld dat het te maken heeft met India, yoga, voeding en gezondheid. En daar houdt het dan bij op. Laat ik in deze blog daarom een tipje van de sluier lichten en de basics langsgaan. Met natuurlijk wat praktische tips zodat je er zelf ook mee aan de slag kunt (mocht je dat willen).
Het woord Ayurveda komt uit het Sanskriet. Ayur betekent leven en Veda betekent kennis. Kennis van het leven. Het gaat dus om hoe je op de best mogelijke manier kunt leven! Een groot vraagstuk, vandaar dat Ayurveda ook erg complex is. Het komt oorspronkelijk uit India en was lange tijd een mondelinge traditie, wat wil zeggen dat de kennis en toepassing ervan van de ene op de andere generatie mondeling werd doorgegeven. Pas veel later is het op schrift gezet. De oude geschriften bevatten heel veel kennis over alle gebieden van het leven, van de fysieke wereld tot de spirituele en alles ertussen, erop en eronder.
When diet is wrong, medicine is of no use. When diet is correct, medicine is of no need.
~Ayurvedisch gezegde~
Vijf elementen
Ayurveda gaat uit van de vijf elementenleer: alles op aarde, inclusief ons eigen lichaam, bestaat uit deze vijf elementen: ether, lucht, vuur, water en aarde. Dit kun je letterlijk opvatten, maar is ook op te vatten als kwaliteiten, eigenschappen of energieën.
Ether
Het eerste element is ether. Het staat voor de afwezigheid van de vier andere elementen. Stilte, ruimte, vormeloosheid en eeuwigheid zijn termen die bij ether passen. In het lichaam bevindt ether zich in de holtes, zoals je mond, neus, bloedvaten en buikgebied.
Lucht
Bij lucht draait alles om beweging en verandering. Het is licht, mobiel en verbindend. Dit zie je ook terug in het lichaam: de slagen van het hart, de luchtstroom in en uit de longen, de zenuwpulsen die doorgeven worden binnen je zenuwstelsel.
Vuur
Vuur verbrandt. Je kunt bij vuur denken aan transformatie, warmte, emoties en wijsheid. In het lichaam zie je het brandende vuurtje terug in de spijvertering, de ‘verbranding’ van je voedsel. Maar vuur zorgt ook voor het op peil houden van je lichaamstemperatuur en de processen in de hersenen: die verteren tenslotte alle indrukken die je op een dag opdoet!
Water
Water is reinigend, verzorgend, veranderlijk en zorgt voor soepelheid. Hier komen emoties wederom om de hoek kijken. De spijsverteringssappen, slijmvliezen en het bloedplasma staan in het lichaam in verbinding met water.
Aarde
Tot slot aarde. Aarde zorgt voor stabiliteit en stevigheid. Het is zwaar en onbeweeglijk, maar zorgt ook juist voor zelfvertrouwen en betrouwbaarheid. In het lichaam zijn de botten en uitscheidingsorganen verbonden met het element aarde.
Dosha’s
‘Wat heb ik hier nu aan?’, kun je je afvragen. Nog even geduld, de link met je dagelijks leven maak ik zo direct. Deze vijf elementen combineren tot drie dosha’s, ook wel de drie vitale energieën genoemd. Ieder mens heeft een unieke combinatie van deze dosha’s, maar meestal zijn er één of twee dominant. In onderstaande lijst vind je de kenmerken van iedere dosha (Vata, Pitta en Kapha). Je kunt voor jezelf tellen welke eigenschappen of zaken het meest/vaakst bij jou van toepassing zijn en welke dosha dus (waarschijnlijk) het meest dominant is.
| Vata (Ether en Lucht) brengt beweging | Pitta (Vuur en Water) verteert dingen | Kapha (Water en Aarde) houdt bijeen |
| Slanke bouw | Gemiddelde bouw | Zwaardere bouw |
| Drogere huid | Vettige huid | Zachte, vochtige huid |
| Constipatie/opgeblazen gevoel | Diarree | Langzame vertering, zwaar gevoel |
| Enthousiast | Onderscheidingsvermogen | Zelfverzekerd |
| Vroeg krijgen van rimpels | Vroeg grijze haren | Veel zweten |
| Intuitief | Intens | Kalm en consistent |
| Creatief | Gedreven, competitief | Betrouwbaar, loyaal |
| Nieuwsgierig | Energiek | Geduldig |
| Probleemoplossend | Ondernemend | Liefdevol |
| Praat snel | Soms scherpe toon | Praat langzaam |
| Dun haar, kleine ogen | Fijn haar, gemiddelde ogen | Dik, golvend of krullend haar, grote ogen |
| Spontaan | Geboren leider | Compassievol |
| Eetlust varieert | Grote eetlust, vaak dorst | Normale eetlust |
| Rusteloos of angstig | Snel geïrriteerd | Zwaarmoedigheid |
| Gevoel van leegte | Boosheid | Passiviteit |
| Lichte slaper | Intense dromen | Slaapt diep en veel |
| Snel koud | Snel oververhit | Koel, maar niet koud |
| Onregelmatige en/of lichte menstruatie | Regelmatige, gemiddelde menstruatie | Regelmatige, gemiddelde tot zware menstruatie |
| Spiritueel geïnteresseerd | Houdt van luxe | Kan bezitterig worden |
Hoevaak heb je Vata:…. Pitta:…. Kapha:….
Iedereen heeft van elke dosha wel iets in zich. Staar je dus ook niet blind op deze (of welke andere dan ook) lijst. Het kan je een idee geven van jouw type en dus ook wat je kunt doen als één of meerdere dosha’s uit balans zijn. Hier komen de praktische tips om de hoek kijken 😉
Vata uit balans
Als je jezelf in Vata herkent, dan zul je misschien ook de volgende dingen herkennen als Vata uit balans is: je hebt moeite met focussen en je voelt je angstig, rusteloos of overspoeld door zorgen, verwarring en twijfel. Je voelt je in het algemeen ontevreden, overwerkt en/of uitgeput. Je kunt je moeilijk ontspannen (dit zijn tekenen die we in onze huidige maatschappij erg veel tegenkomen, met burn-out cijfers die de lucht in schieten. Dit komt doordat in onze gehele maatschappij Vata uit balans is geraakt) en bent overgevoelig. Je kunt je snel laten overrompelen door de mening van anderen of uit het veld geslagen voelen door bepaalde gebeurtenissen. Lichamelijk kun je last krijgen van constipatie, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Je huid wordt nóg droger, je hebt het vaak koud en je hebt last van pijn of kramp.
Wat kun je doen?
Als je merkt dat Vata bij jou uit balans is (en dat is bij veel mensen zo!), zorg dan dat wat je eet warm, vet en vochtig is. Vermijd rauwe voedingsmiddelen, maar eet dingen als pompoen, avocado, zoete aardappel, soepen en stoofpotten. Denk aan winterse kost en je zit goed! Voeg ook wat pittige kruiden aan je voeding toe, die verwarmen je van binnenuit. Probeer alcohol, roken, koffie en drugs te vermijden.
Gun jezelf genoeg slaap: dit heb je hard nodig om je systeem tot rust te brengen! Ook zijn een structuur hebben in je dag en rustige beweegvormen (wandelen in de natuur, een rustige vorm van yoga) belangrijk. Zorg ervoor dat je je in een warme omgeving bevindt en dat je voldoende aanraking krijgt. Dit is in coronatijd voor singles een extra uitdaging, vandaar de term ‘huidhonger’. Bij gebrek aan een partner die je rug wilt masseren (dat is nou liefde!) kun je bijvoorbeeld je eigen voeten masseren met een lekkere olie.
Pitta uit balans
Wanneer Pitta uit balans is voel je je gestrest, boos, misschien bazig en erg kritisch op jezelf én anderen (je bent niet altijd de leukste om bij in de buurt te zijn in dit geval… trust me, I’ve been there!). Je hebt een kort lontje, bent snel geïrriteerd en erg ongeduldig. Je kunt last krijgen van diarree, brandend maagzuur, of huidproblemen zoals pukkeltjes, uitslag of geïrriteerde huid. Ook kun je moeite hebben met slapen en daardoor erg laat opblijven, wat je vervolgens ook nog vermoeid maakt.
Wat kun je doen?
Als Pitta uit balans is kun je in grote lijnen het beste het ‘tegenovergestelde’ eten van wanneer Vata uit balans is. Dat houdt in: koude/rauwe gerechten en het vermijden van pittige kruiden. Zoetig eten is hier juist goed! Met onze Westerse blik wordt ‘zoet’ vaak als slecht gezien, maar dat gaat hier niet op! Er is natuurlijk een verschil tussen natuurlijke zoetmakers en zoetigheid met mate en het eten van grote hoeveelheden gebak of koek of kunstmatige zoetstoffen. Mijn advies hierin is altijd: volg je gezond verstand.
Er zijn voedingsmiddelen die verkoelend werken, zoals munt, venkel, kardemom, kokosolie, komijn en koriander. Gebruik die eens in je gerechten of om mee te koken! Ook hier geldt dat je beter alcohol, roken, koffie of drugs kunt vermijden, maar dat geldt eigenlijk altijd voor ons allemaal. Als een dosha uit balans is komen deze dingen echter dubbel zo hard aan. Vermijd ook de sauna (je wilt niet nóg meer hitte in je systeem krijgen!) en -als dat kan- hete weersomstandigheden. Probeer te relaxen en onderneem wat spontane acties, dat helpt om Pitta weer in balans te krijgen!
Kapha uit balans
Als je Kapha uit balans is kan het leven zwaar aanvoelen. Je lichaam voelt zwaar, of mentaal kan het voelen alsof je een donkere wolk achter je aan hebt hangen overal waar je gaat. Daarbij heb je weinig motivatie om dingen te ondernemen en in actie te komen. Je voelt je mogelijk erg sentimenteel en gehecht aan allerlei onbenulligheden. Het kan ook dat je iets spaart dat erg uit de hand loopt. Je bent de gezonde grenzen kwijt en er ‘moet’ altijd meer bij. Lichamelijk kun je last hebben van overmatige slijmproductie, problemen met je luchtwegen en een te hoog gewicht dat je maar niet kwijt kunt raken. Je spijsvertering staat op standje ‘laag’. Je huid kan bleek en klam aanvoelen of je hebt last van je gewrichten. Daarnaast slaap je meer dan dat goed voor je is.
Wat kun je doen?
Het helpt om je grootste maaltijd te eten tijdens de lunch en een lichte maaltijd in de avond. Je kunt eens een periode proberen om warm te eten tussen de middag. Dit vergt wel wat meer planning en met een gezin is dit niet altijd handig. Kijk wat voor jou werkt. Al eet je tussen de middag een vullend soepje en ‘s avonds eet je een kleinere portie dan je normaliter doet, dan is dat al een stap in de richting van meer balans.
Rooster je eten (zoals boterhammen of groenten, dit zorgt voor minder vocht in je eten) of eet gebraden voedingsmiddelen. Verwarmende kruiden kun je goed gebruiken: kaneel, ui, knoflook, gember of (cayenne) peper. Probeer niet te slapen gedurende de dag en ga in plaats daarvan een blokje om. Voor Kapha is het sowieso van belang om meer te bewegen (ook al voel je daar juist weerstand voor) om de spijsvertering aan te zetten. Probeer ook spontane dingen te doen, dat maakt het leven lichter.
Tot slot
Dat was een hoop informatie in één blog. Ik hoop dat je eruit kan halen wat voor jou helpend is. Als je vragen hebt hierover, stel ze gerust via deze pagina. Ik ben van plan om in de toekomst workshops te gaan geven over Ayurveda, dus houd mijn website en/of socials in de gaten!
Namaste!
Wil je meer lezen over Ayurveda? Ik raad je het boek Happy, Healthy, Sexy aan van Katie Silcox. Het leest lekker makkelijk weg en bevat heel veel praktische tips en tools waar je zelf gelijk mee aan de slag kunt.